Năm 2019 toàn thế giới có 6.216 nhà khoa học trích dẫn cao từ các lĩnh vực khác nhau thuộc 60 quốc gia. Mỹ vẫn là nước có nhiều khoa học xuất chúng nhất, với 2.737 nhà khoa học trích dẫn cao.

Đó là thông tin vừa được TS. Lê Văn Út, trưởng nhóm nghiên cứu trắc lượng thông tin, trường ĐH Tôn Đức Thắng chia sẻ.

TS. Lê Văn Út cung cấp ngày 19/11/2019, Nhóm Web of Science (WoS) thuộc Clarivate (Mỹ) đã công bố danh sách các nhà khoa học có trích dẫn cao trên toàn thế giới (Highly Cited Researchers - HCR). Những nhà khoa học có trích dẫn cao phải là những người công bố những bài báo thuộc tốp 1% trong chuyên ngành thông qua chỉ số trích dẫn khoa học theo WoS. Chỉ số này thể hiện sự ảnh hưởng của các kết quả nghiên cứu trong giới chuyên gia thuộc chuyên ngành.

Với 2.737/ 6.216 nhà khoa học trích dẫn cao từ các lĩnh vực khác nhau, nước Mỹ chiếm 44% toàn cầu; Trung Quốc vươn lên đứng thứ 2 với 636 người, tăng 154 người so với năm 2018; Vương Quốc Anh, Hà Lan, Đức thì giảm so với năm 2018.

Như vậy, danh sách của WoS cho thấy 6 cường quốc có nhiều nhà khoa học trích dẫn cao thuộc các nước có nền kinh tế mạnh nhất trong năm 2019 gồm Mỹ, Trung Quốc, Đức, Vương Quốc Anh, Pháp và Canada (theo thứ tự giảm dần). Như vậy, có thể nói nghiên cứu khoa học đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và đó chính là kinh tế tri thức mà giá trị thương mại rất cao.

TS. Út cũng cho biết, Việt Nam là một nước khá đông dân, với dân số hiện tại 97.787.005 người vào ngày 19/11/2019 theo số liệu mới nhất từ Liên Hợp Quốc, nhưng không có nhà khoa học nào với cơ quan chính là Việt Nam được vào danh sách các nhà khoa học trích dẫn cao của thế giới.

Tuy nhiên, nếu tính cơ quan phụ (secondary) trong danh sách cơ quan của tác giả, Việt Nam vinh dự có được hai nhà khoa học được liệt kê vào danh sách HCR; cụ thể, GS. Bùi Tiến Diệu, cơ quan chính là ĐH Đông Na, Na Uy, cơ quan phụ là trường ĐH Tôn Đức Thắng; GS. Nguyễn Xuân Hùng, cơ quan chính là ĐH Y khoa Trung Cộng, Đài Loan, cơ quan phụ là trường ĐH Công nghệ TPHCM.

Còn nếu tính là người gốc Việt, thì ngoài 2 giáo sư trên, Việt Nam còn 5 nhà khoa học nữa lọt top này của WoS là: giáo sư Võ Văn Ánh (ĐH Công nghệ Swinburne, Úc) – toán ứng dụng, Trần Phan Lam Sơn (Trung tâm Khoa học các nguồn lực bền vững, Viện RIKEN, Nhật Bản) – công nghệ sinh học, Nguyễn Sơn Bình (ĐH Northwestern, Mỹ) – hóa học, Nguyễn Thục Quyên (ĐH California ở Santa Barbara, Mỹ) – hóa học, Ngô Hữu Hào (Trung tâm công nghệ nước và nước thải, ĐH Công nghệ Sydney, Úc) – kỹ thuật môi trường.

Như vậy, trong số bảy nhà khoa học trên, tân giáo sư Nguyễn Xuân Hùng (chuyên ngành cơ học tính toán) là nhà khoa học duy nhất sống và làm việc tại Việt Nam. Đây cũng là năm thứ 6 liên tiếp, anh có mặt trong danh sách các nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất thế giới.

Có một điều đặc biệt, GS. Bùi Tiến Diệu hiện là trưởng một nhóm nghiên cứu hàng đầu của Trường ĐH Tôn Đức Thắng. Còn GS. Nguyễn Xuân Hùng, hồi tháng 9 vừa qua, ông cũng được tạp chí Tạp chí “PLOS Biology” (Mỹ), một tạp chí ISI với chỉ số ảnh hưởng (IF) là 9.163 xếp là 1 trong số 100.000 nhà khoa học hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, trường ĐH nơi ông được vinh danh không phải ở Việt Nam mà là một trường ĐH của Hàn Quốc.

Đứng từ góc độ các trường ĐH, TS. Út cho biết ĐH Harvard của Mỹ dẫn đầu thế giới với tổng 203 nhà khoa học HCR, và cũng không ngạc nhiên khi đại học lừng danh này được Hệ thống xếp hạng đại học uy tín nhất của thế giới xếp số 1 toàn cầu. Tốp 10 đại học có nhiều nhà khoa học HCR toàn cầu chỉ có duy nhất 1 đại diện của Anh Quốc là ĐH Cambrigde, còn lại đều là các trường top đầu của Mỹ.

Trong đó, có 3 đại học có cùng số nhà khoa học HCR là Đại học Duke, MIT, Đại học California San Diego. Điều này cho thấy Mỹ vẫn áp đảo cả thế giới về số lượng và đẳng cấp các đại học hàng đầu.

Đối với các viện nghiên cứu hay viện hàn lâm, Viện hàn lâm khoa học Trung Quốc dẫn đầu thế giới với 101 nhà khoa học thuộc HCR.

Viện hàn lâm khoa học Nga thì khiêm tốn chỉ có 1 nhà khoa học HCR cơ quan chính và 2 người thuộc cơ quan phụ. Trong khi đó, các Viện hàn lâm khoa học & công nghệ và Viện hàn lâm khoa học xã hội của Việt Nam thì không có một HCR nào.

Điều thú vị là trong số 6.216 nhà khoa học HCR trong năm nay thì có đến 23 người từng được giải Nobel. Đặc biệt, có 3 người được giải Nobel trong năm 2019 là Gregg L. Semenza thuộc Đại học Johns Hopkins (Y học, Mỹ), John B. Goodenough thuộc Đại học Texas Austin (Hóa học, Mỹ) và Esther Duflo thuộc MIT (Kinh tế, Mỹ).

Cũng theo TS. Lê Văn Út, so với tốp 100.000 nhà khoa học trích dẫn cao theo PLOS Biology (dựa trên Scopus) thì HCR là một danh dự lớn hơn nhiều cho các nhà khoa học, bởi lẽ WoS chỉ thống kê 16.830 tạp chí tốt nhất thế giới nhưng Scopus thống kê tới 24.701 tạp chí và quan trọng là hầu hết các tạp chí ISI đều thuộc Scopus.

HCR chỉ tuyển chọn ra 6.216 nhà khoa học mạnh nhất, trong khi đó PLOS Biology chọn tới 100.000 người.

Việc cho HCR là theo từng chuyên ngành hoặc liên ngành, chứ không cào bằng tất cả các ngàng một cách không khoa học như PLOS Biology.

Các nhà khoa học HCR là những nhà khoa học có ảnh hưởng nhất trong chuyên ngành và có thể xem họ là những chuyên gia hàng đầu thế giới trong chuyên ngành. Một đất nước, một cơ sở nghiên cứu và đào tạo có được nhiều nhà khoa học HCR thì chứng tỏ họ có sự vượt trội về đẳng cấp khoa học và nền kinh tế tri thức của họ phải mạnh hơn những nước khác.

Theo Nghiêm Huê (Tiền phong)

Xem thêm