Sơn, học sinh lớp 8 trường Tân Tạo A, cao 1m2, bé bằng một que kem. Anh chàng lên sân khấu, mặt lém lỉnh, đầy tự hào khi nói về dự án của mình: Em muốn chăm sóc sức khỏe cho những người thu gom rác, và tôn vinh họ như những người anh hùng trong thời đại ngày nay. Em cùng những người bạn lớp 7 và lớp 8 của mình đã nghiên cứu ra ba loại găng tay giúp các cô chú thu gom rác làm việc hiệu quả, an toàn, và thoải mái nhất. Tụi em cũng sẽ xây dựng một cái quỹ nho nhỏ, đủ để đóng tiền bảo hiểm y tế cho các cô chú này, bắt đầu từ 6 cô chú đang thu gom rác ở trường em…

Lâu lắm rồi, mới dự một cuộc thi mang màu sắc khởi nghiệp, mà các công thức tính toán về tài chính chỉ có vài chục ngàn, vài trăm ngàn đồng, khác rất xa những bài toán triệu đô, unicorn của các startup thường thấy. Nhưng với những đồng kinh phí ít ỏi này, các bạn vẫn đang thay đổi thế giới, và thay đổi thực sự.

Đó là câu chuyện rất lạ của những người trẻ tham dự cuộc thi UPSHIFT mùa thứ 5 với chủ đề Hành động vì môi trường. 12 đội thi đến từ trường cấp 2, cấp 3, các nhà mở, trung tâm xã hội và các trường đại học đã thổi một luồng năng lượng tích cực và mang những câu chuyện thật đẹp tới hội trường Sihub ngày cuối tuần.

Chương trình do UNICEF và Sihub tổ chức với luật chơi như sau: Các đội đăng ký ý tưởng, qua vòng gửi xe là được tham gia trại huấn luyện, được phát cho mentor là người có kinh nghiệm trong lĩnh vực các bạn chọn, phát thêm cho một tình nguyện viên hỗ trợ nữa. Sau khi học hành cẩn thận, thì 12 đội sẽ phải thi, giám khảo chiếm 70% số điểm, mentor 20% và 10% là điểm cộng đồng. 6 đội đi tiếp sẽ được cấp 1.000 đô la Mỹ để hiện thực hóa dự án của mình trong vòng 3 tháng tiếp theo. Bung ngồi chấm thi, và nghĩ: Hay là mình đi xin đâu đó thêm 6.000 đô nữa để đội nào cũng có tiền triển khai các dự án đẹp đẽ này nhỉ, chớ bỏ đội nào cũng thấy tiếc ghê. Tiếc cho đội thi, tiếc cho môi trường và tiếc cho cả mình.

Bung ghi vô sổ: nhóm các bạn làm nắp đậy ống bô xe máy bằng tảo biển để lọc khí thải rất tiềm năng; nhóm “cây đậu hủ” của những bạn học sinh thực hiện trào lưu mới “bớt ăn thịt đỏ để cuộc sống thêm xanh” rõ ràng phù hợp xu hướng thế giới; nhóm mở hệ thống thu gom pin cũ của máy trợ thính giải một bài toán mà ít ai chú ý: lượng pin chứa nhiều chất độc này thải ra môi trường vừa nhiều vừa tản mạn lắm…

Xong lại hý hoáy ghi: các cô gái làm chuỗi workshop về thời trang bền vững, hướng dẫn nhuộm màu để làm mới quần áo cũ, hướng dẫn sắp xếp tủ áo và chia sẻ thông tin về các loại vải từ sợi chuối, sợi khóm… có thể hiện thực hóa ngay lập tức. Xong, dự án làm bè sinh học để cải tạo chất lượng nước của kênh Ba Bò cũng có thể làm liền, tạo tác động liền… Đúng là hành động nhỏ xíu nào về môi trường, cũng phải được đo đếm cho đủ hết.

Đây là anh Bình, đại diện thường trực của UNICEF thực hiện 5 mùa UPSHIFT rồi, ngồi cạnh Bung làm giám khảo. Chuyện vui, là anh em đã biết nhau đâu đó… 20 năm, thời Bung còn làm việc ở tổ chức Thầy thuốc Thế giới chuyên về HIV/AIDS còn anh Bình làm ở nhà mở Thảo Đàn nuôi dạy các em mồ côi khuyết tật. Bung đi một vòng trái đất, về ngồi cạnh anh Bình, thấy anh vẫn miệt mài hăng say với sứ mệnh đồng hành cùng các bạn nhỏ, và trẻ, và hay ho. 20 năm lận đó, người chiến sĩ tên Bình này vẫn vẹn nguyên trái tim ấm ấp và nhiệt tình với các câu chuyện của xã hội, của trẻ em, và của môi trường.

Bung tự hỏi, sao làm hoài mà anh Bình không chán, rồi nhìn lên sân khấu, có ngay câu trả lời: mỗi ngày đều gặp những câu chuyện như anh bạn trẻ tên Sơn này, thấu cảm với công việc của những người bình thường mà dễ bị lãng quên, sẽ là nguồn năng lượng nuôi dưỡng niềm đam mê công việc của anh thôi. Sơn đứng đó, cười tít mắt, đối đáp với ban giám khảo bằng tất cả sự lễ phép nhưng lém lỉnh của một anh chàng thủ lĩnh tí hon: Em cũng nghĩ dự án của em xuất sắc, vì em làm việc tốt mà, em đi hỏi các cô chú thu gom rác hết rồi, không có ai có bảo hiểm sức khỏe hết, công cụ hỗ trợ lao động cũng không có nữa. Vậy thì em làm đôi găng, thêm đôi ủng, và nếu thu gom mà hít phải chất độc hay bị miểng chai đâm chảy máu thì còn có chỗ chăm sóc chứ…

Sơn lại cười tít mắt, nhảy cẩng lên đập tay với Bung… Thiệt là cưng!

Bung Trần

Xem thêm