. Thực trạng của vấn đề:

Giải pháp “phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm trong môn toán học lớp 4” này chính là những bài học mà bản thân tôi đã đúc rút qua quá trình dạy học và ứng dụng rất thành công vào công tác giảng dạy thực tiễn. Tôi lựa chọn môn Toán là bởi vì trong những môn học ở trường thì môn Toán luôn được coi là một trong những môn học chính vì tầm quan trọng của nó đối với cuộc sống. Đây cũng là môn học đòi hỏi sự tư duy và tính sáng tạo cao nhưng đồng thời cũng lại tương đối “khô khan” và khó với đa số học sinh.

2. Nôi dung thực hiện:

Với phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm về cơ bản, tiết dạy vẫn đi theo trình tự các bước như sau:

Bước 1 : Nêu vấn đề.

Bước 2 : Giải quyết vấn đề : Giới thiệu nội dung bài mới.

Bước 3 : Học sinh thực hành : Học sinh vận dụng những kiến thức đã được giới thiệu ở bước 2 để giải các bài tập ở trong sách giáo khoa, sách bài tập hoặc do giáo viên đề ra.

Trong 3 bước trên, bước 3 luôn là bước học sinh hoạt động độc lập vì khi đó các em đã có được những kiến thức cần thiết. Chính vì thế, phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm ở đây chủ yếu tập trung vào 2 bước đầu, giai đoạn mà nhiều giáo viên thường chỉ “diễn xuất” một mình, không có hoặc ít có sự tham gia của học sinh

Mô hình phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm.

Bước 1 : Nêu vấn đề.

Trong bước 1 khó khăn mà giáo viên gặp phải khi thực hiện theo mô hình này là khâu “Tổ chức bàn bạc để định hướng giải quyết”. Lý do là vì học sinh chưa quen với phương pháp này. Hơn nữa, lúc này các em chưa có một kiến thức gì về vấn đề mà giáo viên nêu ra( vì đây là bài mới chưa học).

  Để khắc phục khó khăn trên đòi hỏi người giáo viên cần phải sâu sát với trình độ của học sinh, từ đó có những câu hỏi, câu gợi ý phù hợp, hướng dẫn các em sử dụng kiến thức mà các em đã có từ những bài học trước để đưa ra ý kiến. Giáo viên cũng cần lưu ý rằng những ý kiến này nên có tính khái quát mà không cần phải cụ thể và chi tiết. Có thể xảy ra trường hợp học sinh đưa ra một ý kiến sai hoặc thậm chí các em không đưa ra được ý kiến nào. Không sao. Điều đó là bình thường và dễ gặp phải bởi vấn đề mà giáo viên nêu ra trong phần này là kiến thức của bài mới chưa học. Vì vậy, giáo viên cũng không nên sửa ngay. Giáo viên chỉ cần tập hợp lại một số ý, dựa vào ý của các em(nếu có) để định hướng suy nghĩ cho các em. Mục đích của bước này đơn giản chỉ để tạo hứng thú đồng thời hướng các em vào nội dung chính, trọng tâm của bài.

Bước 2 : Giải quyết vấn đề

-        Từng học sinh tự nghĩ cách giải quyết

Giáo viên có thể cho học sinh làm việc cá nhân trong khoảng ít phút( một hoặc hai phút) theo hướng đã định ra trong phần nêu vấn đề, nên yêu cầu các em ghi tắt ý kiến của mình ra một mảnh giấy. Sau đó, để công việc của học sinh hiệu quả hơn, giáo viên có thể cho các em trao đổi theo cặp hoặc theo nhóm. Hiệu quả nhất là nên làm việc theo  những nhóm bốn học sinh(vì thông thường, bàn học sinh là bàn ngồi hai người; tổ chức nhóm bốn vừa dễ sắp xếp, đỡ tốn thời gian, dễ cho việc trao đổi của các em cũng như việc quản lý của giáo viên, ít gây ồn ào trông công việc lập nhóm.)

Trong lúc học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ này, giáo viên nên đi quanh lớp để quan sát, quản lý đảm bảo tất cả các học sinh đều làm việc, đồng thời đôn đốc, khuyến khích các ý hay hoặc gợi ý và trả lời một số câu hỏi của học sinh.

-        Thảo luận trước lớp cách giải quyết.

Sau khi các nhóm đã thảo luận xong, giáo viên nên dành thời gian cho ít nhất một hoặc hai học sinh được đứng trước lớp trình bày cách giải quyết của mình hoặc của nhóm mình vì hoạt động này giúp rèn luyện tính tự tin, năng lực trình bày và diễn đạt sự việc cho trẻ. Nếu thời gian hạn chế không cho phép đại diện của tất cả các nhóm trình bày thì giáo viên nên treo bảng phụ của các nhóm này lên bảng. Trong khi các đại diện trình bày, giáo viên yêu cầu cả lớp lắng nghe, sau đó so sánh, trao đổi, thảo luận để nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn và cho mình.

Ở hoạt động này, giáo viên nên yểm trợ về mặt sư phạm. Điều đó có nghĩa là giáo viên nêu lại cho rõ các ý mà học sinh đã nói. Học sinh nói đúng thì giáo viên nêu lại cho rõ cái ý đúng ấy; học sinh nói sai thì giáo viên nêu lại cho rõ cái ý sai ấy để cả lớp hiểu rõ các ý kiến của các “báo cáo viên”. Đây là việc làm hết sức cần thiết vì học sinh thường trình bày các vấn đề một cách lúng túng, lộn xộn, không rõ ràng, mạch lạc. Nếu thiếu sự yểm trợ về mặt sư phạm này thì rất dễ xảy ra trường hợp “không ai hiểu ai nói gì”. Giáo viên tuyệt đối không nên vội khẳng định là ý nào đúng, ý nào sai để khuyến khích học sinh sáng tạo trong trao đổi, thảo luận để tự nhận ra ý sai, ý đúng, ý hay. Nói tóm lại là giáo viên chỉ yểm trợ về mặt sư phạm mà không yểm trợ về mặt khoa học ở hoạt động thảo luận.

-        Giáo viên nhận xét, đánh giá.

Đây chính là lúc mà giáo viên đưa ra sự yểm trợ về mặt khoa học cho học sinh. Giáo viên tổng kết thảo luận: nêu lại các cách làm của học sinh; đánh giá đúng, sai, hay, dở, sau đó chốt lại ý quan trọng( ý này có thể là một trong những ý kiến của học sinh hoặc nếu học sinh chưa đưa ra được thì giáo viên đưa ra ý của mình, trọng tâm của bài học).

Nói chung, khi thực hiện phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên có thể gặp một số khó khăn nhất định như học sinh không quen, tốn thời gian, khó tổ chức và quản lý. Tuy nhiên, với cách tiến hành như tôi đã trình bày ở trên, các khó khăn này sẽ được khắc phục và phương pháp này chắc chắn phát huy hiệu quả tối ưu.

3. Hiệu quả mang lại

Khi thực hiện phương pháp này trong các tiết toán trên lớp, tôi nhận thấy ban đầu đúng là các em còn lúng túng bỡ ngỡ trong các thao tác nhưng qua một vài lần thực hiện và được sự hướng dẫn tận tình của giáo viên (sự yểm trợ đúng lúc một số câu hỏi, gợi ý, yểm trợ về mặt sư phạm hay về mặt khoa học,…) các em đã trở nên quen dần và thậm chí còn tỏ ra rất thích thú vì bản thân các em được trực tiếp tham gia vào bài học. Các em học tập hào hứng và hăng say hơn vì hoạt động nhóm giúp giảm bớt căng thẳng đặc biệt là đối với những học sinh có học lực yếu, không thể tự làm việc một mình. Học sinh có thể hỏi giáo viên hoặc bạn bè ngay những điều mà các em không biết, không hiểu ( điều mà ở cách dạy truyền thống, khi giáo viên tự mình “diễn trình”, học sinh rất ngại làm). Chính vì thế mà các tiết học đều đạt hiệu quả rất cao, hầu như mọi học sinh đều hiểu bài và vì vậy bước thực hành ( HS giải bài tập) diễn ra rất tốt.

Thông tin

Tên tác giả: PHẠM THỊ THU TRÚC

Trường Tiểu học Phạm Văn Hai

Đơn vị đồng hành

Đơn vị bảo trợ truyền thông