Mã số N2023: Bệnh viện Nhi đồng 1: Sử dụng vạt niêm mạc miệng trong điều trị hẹp niệu đạo sau mổ lỗ tiểu thấp
Các bác sĩ chọn niêm mạc miệng để thay thế đoạn niệu đạo hẹp vì tương đồng về mô học, ít co rút. Kết quả điều trị trên các bé rất khả quan, tất cả đều hết hẹp, các bé đều tiểu dễ, hình dạng bên ngoài của bộ phận sinh dục được cải thiện rất nhiều giúp các bé hết hoặc bớt mặc cảm, người nhà rất hài lòng.
Hẹp niệu đạo sau mổ lỗ tiểu thấp ở bé trai
Lỗ tiểu thấp là một dị tật bẩm sinh rất thường gặp với tỉ suất bệnh rất cao 1/300, tức là cứ 300 bé trai thì 1 bé bị. Gần đây, tỉ lệ này đang có chiều hướng gia tăng, một số nơi báo cáo con số này là 1/250. Chính vì số bệnh nhi ngày càng đông nên nhu cầu được mổ để chỉnh sửa cũng tăng theo.
Hiện nay, đã có nhiều bệnh viện phẫu thuật được dị tật này. Tuy nhiên, đây là không phải là phẫu thuật dễ, đòi hỏi kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm nhất định để đạt kết quả tốt cả chức năng lẫn thẩm mỹ.
Rất nhiều biến chứng sau mổ đã được ghi nhận, trong đó có hẹp niệu đạo, đặc biệt dạng hẹp đoạn dài là biến chứng khá phức tạp. Lý do là khó khăn trong việc tìm vật liệu thay thế cho đoạn niệu đạo hẹp, khả năng niệu đạo hẹp lại sau mổ và sẹo xấu do những lần mổ trước để lại.
Nhiều nơi việc sửa chữa biến chứng này lâm vào bế tắc. Hẹp niệu đạo là một biến chứng rất khó sau mổ, lổ tiểu thấp gây tiểu khó, bí tiểu, túi thừa niệu đạo, ứ nước hai thận… cho bệnh nhi đồng thời việc sửa chữa rất khó. Có trường hợp bí tiểu do hẹp đoạn dài tới tận lổ sáo phải nhập viện cấp cứu.
Trong trường hợp đó, các bác sĩ phải mở bung niệu đạo qua hết đoạn hẹp, chờ ngày tạo hình lại niệu đạo. Các trường hợp đều là kết quả mổ thất bại trước đó, có trường hợp tái phát và được mổ nhiều lần nên không những có hẹp niệu đạo mà da, mô dưới da dương vật cũng tạo sẹo xấu, tạo hình lại rất khó.
Các trường hợp tái phát này từ nhiều nơi trên khắp Việt Nam, trong đó có cả những bệnh viện hàng đầu cả nước, các trường hợp đều đã được mổ nhiều lần, niệu đạo hẹp đoạn dài gây tiểu khó, tiểu rặn và sẹo vùng dương vật - bìu rất xấu.
Sử dụng niêm mạc miệng để thay thế đoạn niệu đạo hẹp cho bé
Khảo sát những trường hợp bị hẹp niệu đạo đoạn thân dương vật vào chỉnh sửa ở bệnh viện Nhi Đồng 1 từ tháng 3/2015 đến tháng 3/2019, các bác sĩ của bệnh viện Nhi Đồng 1 thấy các bệnh nhi này đều bị lổ tiểu thấp, đã được tạo hình niệu đạo trước đó và vào khám với các mức độ hẹp khác nhau về đường kính và độ dài đoạn hẹp. Đặc điểm chung là các bé đi tiểu rất khó, mỗi lần đi tiểu phải rặn nhiều, tia nước tiểu nhỏ, thời gian đi tiểu lâu.
Do tính chất khá cấp thiết, nên các bé được xếp mổ sớm. Trong ca mổ bé được gây mê toàn thân, đoạn hẹp được xác định bằng cách đặt ống niệu đạo và bơm nước theo ống. Khi gặp đoạn hẹp, ống sẽ bị vướng, trường hợp hẹp nhiều thì bơm nước vào sẽ khó khăn. Sau đó mở niệu đạo đoạn hẹp, sát trùng lại lòng niệu đạo, đo chiều dài, chiều ngang đoạn hẹp (hình 1).
Tiếp đến là giai đoạn lấy niêm mạc miệng, các bác sĩ chọn lấy niêm mạc môi dưới, vì dễ lấy hơn những vị trí khác trong khoang miệng.
Các bác sĩ dùng một bộ dụng cụ khác, dùng viết vẽ hình lưỡi liềm niêm mạc môi dưới (kích thước tùy theo kích thước đoạn hẹp, đoạn niệu đạo càng hẹp thì chiều ngang của mảnh ghép càng rộng), vòng theo cung răng hàm dưới cách cung răng khoảng 1 đến 1,5cm tùy theo độ tuổi của bé (hình 3).
Tách rời phần niêm mạc này, khâu lại vết mổ niêm mạc môi dưới bằng chỉ tan nhanh. Phần niêm mạc sau khi được lấy sẽ được sát trùng bằng dung dịch povidine pha loãng, được xử lí loại bỏ mỡ dưới niêm còn sót lại và được cắt 2 đầu thành hình chữ nhật, được khâu đính 4 đỉnh bằng chỉ PDS 6.0 để dễ dàng khi khâu.
Phần niêm mạc này được khâu phủ lên đoạn niệu đạo hẹp đã được mở bằng chỉ tan 7.0 (mặt niêm hướng vào lòng niệu đạo, lòng niệu đạo sẽ được đặt một ống làm nòng, ở đây chúng tôi chọn đặt 1 ống Feeding tube từ lổ sáo tới bàng quang) (hình 3). Sau đó, đường khâu sẽ được phủ một lớp mô mềm lân cận để chống xì rò (hình 4).
Cuối cùng là khâu tạo hình lại da dương vật, cắt sẹo xấu da dương vật. Sau mổ bệnh nhi được cho kháng sinh và giảm đau, thay băng mỗi 2 ngày, sau 10 đến 14 ngày thì được xuất viện. Các bé được hẹn tái khám sau 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm.
Tất cả đều hết hẹp, người nhà bệnh nhi hài lòng
Nghiên cứu khảo sát 5 bệnh nhi, tuổi bệnh nhi từ 4 đến 14 tuổi. Thời gian mổ từ 90 đến 120 phút, trung bình 105 phút. Trong đó thời gian lấy niêm mạc miệng từ 20 đến 30 phút, chiếm khoảng 25% thời lượng cuộc mổ. Lượng máu mất trung bình là 30 ml, chiều dài đoạn hẹp từ 1 đến 4 cm.
Qua 5 trường hợp thì có 3 trường hợp đạt kết quả tốt, niệu đạo không hẹp lại, bé tiểu tốt, sẹo mổ đẹp, thân nhân bệnh nhi hài lòng. Có một trường hợp bị bung niệu đạo thân dương vật do nhiễm trùng vết mổ vào ngày hậu phẫu thứ tư, được thay băng ép mủ mỗi ngày, phối hợp thêm kháng sinh kháng vi khuẩn kị khí và nhóm Macrolide đường tĩnh mạch, sau ngày hậu phẫu thứ 14 bé ổn định, vết mổ lành và bé được xuất viện.
Trường hợp này sau đó cũng đã được mổ lại thành công bằng cách vá đoạn niệu đạo bị bung. Trường hợp còn lại bị tụt lổ tiểu tới rãnh qui đầu, lổ tiểu không bị hẹp lại nên chúng tôi không can thiệp gì thêm. Tất cả các trường hợp, vết mổ ở niêm mạc miệng đều lành tốt, không gây sẹo co rút hay biến dạng vùng môi dưới.
Các bác sĩ chọn niêm mạc miệng để thay thế đoạn niệu đạo hẹp vì tương đồng về mô học, ít co rút nên khó gây hẹp tái phát, đoạn niêm mạc có thể lấy đủ dài và rộng cho những trường hợp hẹp dài và nặng.
Bên cạnh việc tạo hình lại niệu đạo, các bác sĩ cũng chú trọng cắt bỏ các sẹo xấu, tạo hình lại da dương vật cho đạt thẩm mỹ. Nhờ có kinh nghiệm mổ thành công rất nhiều trường hợp dùng mảnh ghép trước đây (Onlay island flap, Onlay tube flap,…) nên kết quả mổ các trường hợp trên rất khả quan, tất cả đều hết hẹp, các bé đều tiểu dễ, hình dạng bên ngoài của bộ phận sinh dục được cải thiện rất nhiều giúp các bé hết hoặc bớt mặc cảm, người nhà rất hài lòng.
Thông tin
| Tên tổ chức | BSCK1.Huỳnh Công Chấn/ Bệnh viện Nhi đồng 1 |
| Địa chỉ | Số 341 Sư Vạn Hạnh, phường 10, quận 10, TP.HCM |
| Điện thoại | 0938469945 |
| chan170486@yahoo.com | |
Đơn vị tài trợ
