Smart City: Việt Nam còn dò dẫm
Không nằm ngoài guồng quay của thế giới, Việt Nam cũng đang phấn đấu xây dựng một số thành phố theo mô hình Smart City.
Tích cực trong định hướng
Cho đến nay ở Việt Nam đã có khoảng 10 thành phố chính thức ký kết các hợp tác với đối tác trong và ngoài nước về việc xây dựng Smart City.
Năm 2012
Đà Nẵng là đô thị đầu tiên định hướng xây dựng Smart City, ký hợp tác với tập đoàn công nghệ IBM, sau này đơn vị thực hiện là tập đoàn Viettel.
Năm 2015
Bình Dương đã lựa chọn hợp tác với tập đoàn Brainport của Hà Lan.
Năm 2016
TP Hồ Chí Minh, Đà Lạt (Lâm Đồng), Phú Quốc (Kiên Giang) kí kết hợp tác với VNPT.
Năm 2017,
Mỹ Tho (Tiền Giang) cũng ký kết với VNPT.
Ngoài ra nhiều thành phố khác đang trong quá trình khảo sát: Hà Nội, Hạ Long, Hải Dương, Hải Phòng, Ninh Bình, Cà Mau…
Tổng số có trên 20 thành phố dự kiến triển khai kế hoạch Smart City tại Việt Nam.
Thực trạng nhiều khó khăn
Do đặc điểm kinh tế xã hội cũng như công ty tư vấn của các thành phố khác nhau nên mỗi thành phố có chiến lược xây dựng Smart City khác nhau.
Tuy nhiên khung kiến trúc kĩ thuật của các thành phố tại Việt Nam đều có nhiều điểm chung: ưu tiên trong các lĩnh vực giao thông, y tế, giáo dục, vệ sinh an toàn thực phẩm, môi trường, năng lượng, và xây dựng trên nền tảng chính quyền điện tử.
Phạm vi tác động của Smart City rất rộng trên nhiều lĩnh vực và lên toàn cộng đồng, nên thông thường các thành phố thực hiện thí điểm trước hoặc áp dụng từng phần theo từng khu vực nhất định.
Chẳng hạn ở Đà Nẵng, trước hết thực hiện ở 2 lĩnh vực y tế và giáo dục, và quận Liên Chiểu được chọn làm thí điểm trong giai đoạn đầu.
Thành phố Hồ Chí Minh cũng lựa chọn bắt đầu thí điểm xây dựng mô hình trung tâm tại Thủ thiêm vào tháng 10/2017.
Bình Dương lựa chọn đi theo mô hình phát triển của thành phố Eindhoven, Hà Lan – trước hết cũng đặt trọng tâm vào yếu tố công nghệ trong 4 lĩnh vực trọng điểm là con người, công nghệ, cộng đồng doanh nghiệp và cơ sở hạ tầng.
Trên thực tế, đến nay mới chỉ có Đà Nẵng đã qua bước xây dựng chiến lược và thực sự bắt tay vào triển khai. Hiện Đà Nẵng đang thực hiện các dự án ở bước 1 và bước 2 về “xây dựng các hệ thống giám sát - phân tích dữ liệu” trong lộ trình gồm 3 bước (bước 3 của lộ trình là điều khiển và tự động hóa dựa trên kết quả phân tích).
Một số chương trình Đà Nẵng đã triển khai có thể kể đến như tổng đài 1022 cho phép tra cứu và ‘đặt’ làm thủ tục hành chính tại nhà; hay tổng đài nhắn tin hướng dẫn đi xe buýt, cung cấp thông tin an toàn thực phẩm trong thành phố…
Tuy nhiên, hầu hết các chương trình đều được đầu tư riêng lẻ, chưa có sự kế thừa hay dùng chung cơ sở dữ liệu nên hiệu quả còn thấp, mức độ cập nhật để sử dụng và mức độ hài lòng của người dân chưa cao. Qua đánh giá sơ bộ, nhiều chương trình chưa thuận lợi cho cả phía người thực hiện triển khai và phía người sử dụng (cộng đồng).
Nguyên nhân có thể kể ra rất nhiều. Trong đó có những nguyên nhân đã được dự báo từ trước, cũng là những thách thức chung và lâu dài cho các thành phố ở Việt Nam, chẳng hạn hạ tầng kỹ thuật chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, năng suất và chất lượng lao động thấp, tiềm lực kinh tế còn yếu so với khu vực, năng lực quản trị quốc gia bao gồm qui hoạch, xây dựng chiến lược còn hạn chế, năng lực công nghệ thấp cả trong phương diện sản phẩm và con người...
hạ tầng kỹ thuật của Việt Nam chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa
Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác như khái niệm, tiêu chí xây dựng thành phố thông minh không rõ ràng nên không xác định được mức độ hay kết quả cần đạt được; không có kinh nghiệm triển khai; không có các đề án nghiên cứu hỗ trợ và hướng dẫn ở tầm quốc gia....
Giống như một chuyên gia đã chia sẻ, Smart City ở Việt nam đang trong giai đoạn ‘dò đường’ mà thôi.
Đâu là giải pháp
Trong bối cảnh việc thực hiện còn nhiều lúng túng, các khó khăn hiển hiện, mà số lượng thành phố định hướng xây dựng Smart City khá lớn, nhiều chuyên gia lo ngại đó có thể trở thành ‘phong trào’ sớm thất bại như một số phong trào khác (xây dựng các trung tâm hành chính; phát triển đại học dân lập, đầu tư khu công nghiệp, cảng biển, sân bay) ở Việt nam. Nhiều khuyến nghị và giải pháp đã được đề xuất.
Đối với những vấn đề hạ tầng, kinh tế, kĩ thuật, nhân lực,… các giải pháp mang tính vĩ mô đòi hỏi sự kết hợp của nhiều chiến lược tồng thể, đã được đề xuất trong rất nhiều nghiên cứu, báo cáo, kế hoạch của nhiều tổ chức, cơ quan, chính phủ. Đó là những giải pháp trong dài hạn gắn chặt với phát triển kinh tế, xã hội của quốc gia nói chung và các thành phố nói riêng.
Những giải pháp cụ thể hơn đặt trong bối cảnh thực trạng các thành phố và thực tiễn triển khai được đề xuất như sau:
Trước hết, cần một tầm nhìn dài hạn khi xây dựng kế hoạch trở thành Smart City. Cần xây dựng bộ khung phối hợp đa ngành, và huy động nhân sự, chuẩn bị mọi nguồn lực để thực hiện trong khoảng thời gian dài.
Chính phủ cần xây dựng đề án, chiến lược, một bộ tiêu chuẩn chung quốc gia để các địa phương bám theo đó xây dựng, tránh tình trạng mơ hồ về các tiêu chí như hiện nay.
Cần xác định, công nghệ và hiện đại hóa một thành phố trước hết phải bắt đầu từ phía chính quyền, từ phía cơ quan quản lý. Chính quyền dịch chuyển sẽ tác động đến tất cả các yếu tố khác dịch chuyển.
Có thể bắt đầu bằng tích hợp dữ liệu hiện có để xây dựng hệ thống mới, làm nền tảng cho một quá trình quy hoạch đô thị tổng hợp mới.
Hợp tác công tư có thể là một giải pháp phù hợp trong bối cảnh các thành phố chưa đủ ngân sách cũng như nguồn lực để tự thực hiện.
Với các thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh, Hà nội, ở đó diện tích quá lớn, dân số quá đông, mục đích trở thành Smart City hoàn toàn là thiếu thực tế, chỉ nên chọn một vài lĩnh vực nóng và có thể làm được, chẳng hạn như giao thông, du lịch, y tế, môi trường,… và đi theo hướng triển khai dần trong từng khu vực, giống như cách thành phố Hồ Chí Minh đang chuẩn bị thử nghiệm với KĐT mới Thủ Thiêm.
Với các thành phố trung bình như Đà Nẵng, Bình Dương, Hải Phòng, cần cân nhắc thật kỹ lĩnh vực nào và qui mô tới đâu. Đà Nẵng có thể là mô hình tiên phong trong lĩnh vực môi trường, Bình Dương nên ưu tiên thực hiện trong quản lý dân số vì đây là nơi có lượng người nhập cư cao nhất, phức tạp nhất cả nước…
Với các thành phố nhỏ hơn, có sự kết nối cộng đồng cao, thân thiện với khách du lịch như Đà Lạt, Nha Trang, Phú Quốc, việc triển khai đồng bộ cả thành phố trong từng lĩnh vực sẽ dễ dàng hơn, nên bắt đầu chọn ưu tiên triển khai những lĩnh vực thiết yếu nhất chẳng hạn an toàn vệ sinh thực phẩm, du lịch.
Chẳng hạn như Phú Quốc cần đưa ngay tiêu chí Smart City vào quản lý và xử lý rác thải để kiểm soát chất lượng môi trường thành phố, nâng cao sự hài lòng của người dân và du khách, qua đó duy trì tốc độ tăng trưởng du lịch...
