GS. John Vũ: Thế giới đang thay đổi

Phải học cái gì để có nghề nghiệp thành công trong một thế giới nơi công nghệ đang dẫn lái mọi thứ trong mọi ngành công nghiệp? Tôi phải học cái gì? Điều gì xảy ra nếu tôi không thể vào được đại học? Cách tốt nhất là gì để sống còn trong thị trường thay đổi thường xuyên này? Đó là những câu hỏi tôi đã nhận được mọi tuần từ mọi người trên khắp thế giới kể từ khi blog của tôi được dịch sang nhiều thứ tiếng.

Tôi đã viết về học Khoa học, Công nghệ, Kĩ nghệ và Toán học (STEM) trong nhiều năm. Một số người thậm chí buộc tội tôi khuyến khích học sinh học công nghệ vì tôi là giáo sư trong công nghệ. Tất nhiên, công nghệ là điều tôi biết rõ và tôi có thể viết về nó. Nếu người ta đề nghị tôi viết về nghệ thuật hay âm nhạc, tôi không thể làm được điều đó vì tôi không biết các môn này. Nhiều bố mẹ đã hỏi tôi: “Thầy sẽ khuyên con tôi học Khoa học máy tính hay Công nghệ thông tin chứ? Thầy sẽ khuyên chúng vào đại học nào đó như thầy đã vào chứ?” Câu trả lời của tôi là: “Điều đó phải tuỳ vào con bạn chọn trường nào để vào và học môn học nào chúng quan tâm SAU KHI chúng nghiên cứu về trường mà chúng lập kế hoạch ghi danh và biết môn học nào chúng muốn học.”

Tất nhiên, phần lớn các bố mẹ đều muốn con họ vào đại học và có bằng cấp. Tuy nhiên, đại học KHÔNG dành cho mọi người, một số người sẽ học tốt nhưng những người khác có thể không học tốt và có lẽ làm phí thời gian của họ ở đó. Ngày nay, bằng cấp không đảm bảo cái gì nhưng nhiều bố mẹ vẫn muốn con họ vào đại học vì đó là niềm tự hào của gia đình và là một phần của văn hoá đã tồn tại trong nhiều thế kỉ. Với nhiều học sinh, vào đại học có thể là tuỳ chọn tốt nhất vì họ sẽ học nhiều thứ và có thời gian để trở thành người lớn có trách nhiệm khi họ tương tác với những người khác. Tuy nhiên, có các phương án như trường trực tuyến, Các môn học trực tuyến mở cho đại chúng (MOOCs) và các chương trình đào tạo kèm cặp v.v. Các phương án này không được thiết kế cho một lĩnh vực đặc thù hay bằng cấp nhưng giúp người học phát triển những kĩ năng cần thiết để cho họ có thể có được việc làm tốt và bắt đầu làm việc. Phần lớn các môn học trực tuyến (edX, Coursera, Udemy v.v.) đều hội tụ vào kết quả vì chúng ngắn và thực tế. Thay vì học về các lí thuyết, người học học mọi bước về cách làm cái gì đó. Phần lớn các môn học trực tuyến là mở cho bất kì người nào, họ không tính tiền gì cả. Một số môn có thể có giá $20 tới $50 đô la nếu người học muốn có chứng chỉ về hoàn thành. Tuy nhiên, việc học này yêu cầu kỉ luật tự giác và cam kết học vì người học đang học theo cách riêng của họ mà không có bất kì việc giám sát nào và ít được hỗ trợ. Bằng việc đi qua các môn học này, người học sẽ có kết quả ngay lập tức và hiểu điều họ muốn và điều họ có thể không muốn. Thỉnh thoảng, cũng đáng dành vài tháng học các môn này để xem liệu bạn có thể học cái gì đó hay không trước khi quyết định rằng vào đại học có thể là tốt hơn cho bạn? Chọn lựa là của bạn.

Ngày nay, người học cần chủ động hơn vì họ học để là độc lập và xác định tương lai của họ với điều họ muốn làm với cuộc sống của họ. Họ phải học về bản thân họ cũng như tình huống thị trường việc làm hiện thời. Họ cần điều tra, thăm dò, khám phá và làm nhiều điều kể cả làm việc bán thời, bắt đầu công ti khởi nghiệp riêng của họ, hay làm việc với những việc tạm thời. Nó sẽ dạy cho họ nhiều điều trong cuộc sống và sẽ giúp họ tìm thấy mối quan tâm riêng của họ về điều họ muốn. Người có giáo dục, tất yếu, không phải là người có tri thức chuyên môn hay bằng cấp mà là người biết bản thân mình và phát triển một tâm trí mạnh mà người đó có thể học bất kì cái gì người đó muốn học. Người có giáo dục thường đọc nhiều sách hữu dụng để giáo dục bản thân mình vì việc đọc có thể ảnh hưởng tới tâm trí người đó và thái độ của người đó trong cuộc sống. Vấn đề là ngày nay, nhiều người không đọc gì thêm mà để các phương tiện khác kiểm soát họ. Xem thụ động video trên YouTube, đọc đa phương tiện như Facebook, Twitter, có thể làm phí nhiều thời gian.

Tôi thường khuyên sinh viên của tôi rằng đọc sách có thể giúp họ đi sâu hơn vào một chủ đề. Sau đó, họ nên đánh giá điều họ đọc để phát triển tri thức riêng của họ và quan điểm cá nhân. Tôi thường đọc nhiều bài báo mỗi ngày nhưng muộn trong đêm, tôi bao giờ cũng kiểm lại điều tôi đã đọc. Thỉnh thoảng, tôi đọc lại cùng bài báo hay một đoạn nhiều lần vì tôi muốn hiểu nghĩa của nó sâu hơn và kết nối các tài liệu với điều tôi đã trải nghiệm. Tôi nói với sinh viên của tôi: “Nếu các em muốn học cái gì đó, đọc nhiều hơn về nó đi. Nếu các em muốn học công nghệ, đọc các bài báo công nghệ và nếu các em có thể làm điều đó trong vài tháng, các em sẽ biết nhiều về công nghệ. Việc đọc kích hoạt não của các em và làm giầu cho tri thức của các em. Bằng việc truy nhập mọi tri thức liên quan được lưu giữ trong bộ nhớ của các em, các em hiểu thông tin các em đang đọc. Một phần của điều tôi dạy, tôi yêu cầu sinh viên của tôi đọc ba tới bốn bài báo công nghệ một tuần và tới lớp để thảo luận về chúng. Họ càng đọc nhiều, họ càng học tốt hơn và tri thức này kết nối với trí nhớ của họ khi họ áp dụng chúng trong lớp để giải quyết vấn đề. Đến lúc hoàn thành môn học của tôi, phần lớn sinh viên đều có tri thức và kĩ năng tốt.

Như tôi đã nhắc tới trong blog trước rằng sách là thầy dạy tốt nhất trong đời tôi. Tôi bắt đầu đọc khi tôi còn rất trẻ và liên tục đọc cho tới giờ. Tôi mang ơn nhiều tác giả và sách của họ. Nhiều người trong số họ không còn sống nhưng tôi vẫn truy nhập vào tri thức và kinh nghiệm của họ. Ngày nay, với Internet và nhiều cửa hàng trực tuyến, bất kì người nào cũng có thể mở bất kì cuốn sách nào trong vòng vài giây từ bất kì chỗ nào trên thế giới. Cho nên lời khuyên của tôi cho bạn là đầu tư thời gian của bạn vào việc đọc sách mà bạn quan tâm. Khám phá ra đam mê của bạn và điều bạn muốn trong cuộc sống và học từ các sách dạy cho bạn đích xác điều đó. Bạn muốn học về nghệ thuật, đọc sách nghệ thuật. Bạn muốn học về âm nhạc, đọc sách âm nhạc. Bạn muốn học về công nghệ, đọc sách công nghệ. Bạn sẽ thấy sức mạnh của việc tự giáo dục và ảnh hưởng mà sách có thể có trong cuộc sống của bạn.

Trong thế giới đang thay đổi nhanh chóng này, có kĩ năng tốt nhất là KHÔNG đủ. Bạn phải có tính dự ứng trong việc học của mình bằng việc liên tục học nếu bạn muốn giữ việc làm của bạn. Giáo dục chính thức kết thúc và bạn có bằng cấp nhưng nó chỉ là bắt đầu. Bạn phải liên tục học khi mọi thứ thay đổi. Phần lớn các thứ sẽ thay đổi nhanh cho nên bạn cần giữ cho mình bắt kịp và bạn sẽ được đánh giá bởi điều bạn biết. Khi ở trong trường, bạn dành vài tuần để học trước kì thi và đỗ nó. Điều quan trọng là có được điểm tốt và bằng cấp. Sau khi tốt nghiệp, bạn sẽ khám phá ra rằng “giáo dục thực” bắt đầu sau giáo dục chính thức của bạn khi bạn học về việc làm, về trách nhiệm, về tương tác với người khác và các kĩ năng mềm khác mà bạn đã không học trong trường. Khi bạn đi làm, khi bạn bắt đầu cuộc sống độc lập riêng của bạn, bạn chịu trách nhiệm cho nghề nghiệp riêng của bạn và hạnh phúc riêng của bạn. Không có điểm số, không bằng cấp, không đánh giá, không đỗ hay trượt nhưng bạn phải tạo ra qui tắc riêng của bạn, việc học riêng của bạn, và cuộc sống riêng của bạn. Bạn sống thế nào, bạn làm việc thế nào, bạn phản ứng thế nào, bạn hỗ trợ gia đình bạn, xã hội của bạn, người của bạn thế nào, và bạn giáo dục bản thân bạn thế nào để đối diện với “Cuộc sống thực” sẽ xác định ra hạnh phúc của bạn.