Nhật ký innovation: Mùa bội thu

Bạn hỏi, cuối năm có gì vui nhất? Bung nghĩ, thứ làm mình hạnh phúc là năm nay đã không còn trực tiếp điều hành doanh nghiệp nào nữa, lui về hỗ trợ phía sau. Và các bạn trẻ hơn mình, cả chục tuổi, lại làm việc hiệu quả hơn mình trước đây nhiều. Nghĩ vậy thôi, là đã thấy hạnh phúc cả tháng trời…

Đây là Kiệt, Võ Hoàng Chu Kiệt, nhỏ hơn Bung một con giáp. Kiệt không có tốt nghiệp đại học, vì cho rằng mình lựa sai ngành, tập trung đi làm còn có nhiều kinh nghiệm thực chiến hơn. Kiệt bắt đầu làm lập trình viên, sau chuyên về trải nghiệm khách hàng trên web và các ứng dụng, rồi chuyển sang nghiên cứu chuyên sâu về… excel – một công cụ mà 99% người dùng bỏ qua những sức mạnh khủng khiếp của nó. Hai mươi mấy tuổi, Kiệt được mời về làm giám đốc của một platform thương mại điện tử của Na Uy, và vốn là người việc-được-giao-thì-phải-hoàn-thành (job to be done), Kiệt xoay sở rất nhiều cách khác nhau, từ chuyện xuất nhập khẩu, chuyện kho bãi, chuyện giấy tờ và chuyện đi thuyết phục doanh nghiệp Việt mang hàng bán sang thị trường Bắc Âu vốn còn rất xa lạ…

Bung hỏi Kiệt: Mày có giúp giùm các nghệ nhân bản địa làm ra mấy món mứt sơ ri, đậu phộng sấy, mãng cầu khô, da cá trứng muối này nọ tiếp cận lượng khách hàng mới không? Kiệt nói đưa nó coi. Rồi nó lụi cụi ngồi tính tính toán toán, nghiên cứu các công cụ công nghệ có thể hỗ trợ chuyện tiếp cận thị trường, giao hàng, và kiểm soát dòng tiền. Không có công cụ nào mới mẻ và mắc tiền hết trơn. Kiệt dùng slack để trao đổi nội bộ, dùng airtable để quản trị dự án, và chạy quảng cáo trên Facebook thôi. Slack thì miễn phí. Airtable cũng không có tốn tiền. Chạy Facebook mà đúng đối tượng, thì cực nhất là phải vẽ ra chân dung người tiêu dùng, và tính giờ chạy quảng cáo sao cho tiết kiệm mà hiệu quả nhất.

“Ứng dụng công nghệ không phải là cái gì đó ghê gớm đâu anh. Quan trọng là mình biết lựa chọn các công cụ mà thế giới đang có sẵn cho hợp nhất với chiến lược của mình thôi” – Kiệt có vẻ bối rối khi được khen. Bung chả cần quan tâm nó dùng công nghệ phức tạp hay không, nhưng dự án quà Tết mang tên “Mùa Bội Thu” của các nghệ nhân bản địa đã thành công vượt dự kiến, với doanh số gấp 3 lần năm trước Bung tham gia tác chiến mà chủ yếu là bán cho… doanh nghiệp quen biết.

Ngồi coi tới coi lui danh sách khách hàng, thấy rất tự hào vì lượng người quen của mình… hơi ít. Điều này có nghĩa là quá trình tự động hoá và không phụ thuộc nhiều và quan hệ của chuyện kinh doanh đã bắt đầu khởi động, mà chỉ mới dùng những công cụ tương đối là… cơ bản nhất. Kiệt còn cất trong người bao nhiêu là “vũ khí” khác: nhúng những đoạn mã vào trong trang quảng cáo, chạy phối hợp nhiều platform mạng xã hội với nhau, tương tác qua các platform thương mại điện tử và fintech… nói chung là còn thênh thang đường ứng dụng công nghệ vào việc bán đồ nhà quê mà chẳng phải xây dựng một đội ngũ kỹ thuật hoành tráng. Bung rất là ưng cái bụng.

Ngồi với Kiệt, một tối cuối giáp Tết. Kiệt hỏi: “Khô gà Mắc Mật của bạn Điện ở Bắc Kạn bán được không, vì còn chưa đủ giấy tờ để chào hàng qua Na Uy như đã hứa nữa”. Xong Kiệt lại hỏi thăm người này, người kia của cuộc thi khởi nghiệp Nông nghiệp. Bạn vẫn có chút áy náy vì chưa giúp hết được mọi người, vì phải bận… đi làm kiếm tiền. Kiệt chưa muốn tự khởi nghiệp, và có vẻ đang lúng túng trong những lựa chọn tiếp theo của cuộc đời mình.

Tự dưng nhìn Kiệt, nhớ cái buổi tất niên của câu lạc bộ Doanh nghiệp Dẫn đầu LBC, ngồi toạ đàm với mọi người, có nhắc tới khái niệm “trái tim lộn xộn” và “trái tim trong veo”. Trái tim lộn xộn là tình trạng có quá nhiều lựa chọn, quá nhiều suy nghĩ, làm cho mọi thứ hơi rối rắm. Mà như ông Nguyễn Lâm Viên, chủ tịch Vinamit có nói: “Là chúng ta đâu phải lúc nào cũng đạt được tình trạng trong veo và bình an của trái tim, mà thỉnh thoảng nó sẽ lộn xộn chút, vậy mới là sự thú vị của cuộc sống”.

Bung nghĩ, giáp Tết, có thời giờ ngồi với nhau, nói lại những chuyện đã qua, nhìn lại những bài học, và tìm cách gỡ cho xong những rối rắm của những trái tim lộn xộn chắc cũng là chuyện cần làm.

Bung bèn đăng lên đây, ai có trái tim còn lộn xộn thì rủ Bung đi uống bia đi nhen.

BUNG TRẦN