Quyền lực mới – Sức mạnh của mã nguồn
Quyền lực không đơn thuần là thứ được sở hữu bởi một tổ chức hay một cá nhân trong kỷ nguyên kết nối vạn vật. Trong cuốn Quyền lực mới của hai tác giả Jeremy Heimans & Henry Timms (Huỳnh Hữu Tài dịch) độc giả sẽ có cơ hội đi sâu vào tìm hiểu mã nguồn của quyền lực mới, thứ tưởng chừng vô hại với vài cú click chuột ban đầu nhưng sau đó tự động nhân lên thành một cơn sóng quét sạch mọi vật cản trên đường đi của mình.
Trong kỷ nguyên trước, quyền lực là thứ chỉ tập trung trong tay số ít người dẫn đầu, không được san sẻ, mang tính áp đặt và được định hướng trước.
Quyền lực cũ xác lập trật tự giá trị và cách mà mỗi cá nhân cần phải tham gia cuộc sống như thế nào. Nhưng nói đến quyền lực mới, chúng ta sẽ bàn đến quyền lực thuộc về số đông, được tạo ra bởi sự chia sẻ từ dưới lên. Trong đó định hướng được xuất hiện ngang hàng bằng sự cởi mở. Quyền lực mới tạo ra cơ hội tự xác lập giá trị và khuyến khích cá nhân tham gia cuộc sống theo cách mà họ muốn.
Lấy ví dụ từ hai trò chơi điện tử nổi tiếng mọi thời đại đó là: Tetris và MineCraft. Hồi ức về trò chơi điện tử cầm tay đen trắng lại xuất hiện khi các cô bé, cậu bé chăm chú nhìn vào màn hình nhỏ xíu trên tay nơi các viên gạch đủ mọi hình dạng rơi xuống và phải nhanh chóng ghép chúng lại thành một đường thẳng để chúng biến mất. Cứ như vậy tốc độ rơi của gạch nhanh dần, khi màn hình bị lấp đầy thì người chơi thua cuộc. Đó là Tetris kèm luật chơi truyền thống của nó. Tuy nhiên, ở MineCraft thì những miếng ghép hình lại không còn là nhân vật chính nữa. Chúng nằm trong tay người chơi và người chơi tạo nên trò chơi với nhà cửa, xe cộ, đồ vật v.v… theo cách họ chọn. Luật chơi đơn giản là những gì người chơi thích thực hiện trong trò chơi.
Sự khác biệt cơ bản nằm ở chỗ người chơi cần phải làm gì trong trò chơi Tetris hay thích làm gì trong MineCraft. Ngày nay, quyền lực cũ và quyền lực mới cũng song song tồn tại như vậy.
Quyền lực dù cũ hay mới đều là công cụ đắc lực điều khiển con người mà ai cũng có thể hoặc mong muốn mượn tạm. Để mượn được quyền lực ấy, chúng ta cần có sự sở hữu đối với địa vị, vật chất hoặc tư duy cao hơn những người xung quanh. Sau cùng, dù có làm gì đi chăng nữa, quyền lực cơ bản không thuộc sở hữu vĩnh viễn và đó là lý do nó được mở rộng cũng như biến đổi liên tục nhờ vào sự đóng góp của cộng đồng. Đó cũng là cách quyền lực mới ra đời.
Sự ra đời của quyền lực mới với những lợi ích có thực từ không gian ảo đã giúp cho con người kết nối với nhau và hướng tới mục đích cao cả.
Trong khoảng thời gian từ ngày 1 tháng 6 đến ngày 1 tháng 9 năm 2014, có hơn 17 triệu đoạn video về Thách thức Giội xô đá lên đầu được chia sẻ trên Facebook với hơn 10 tỷ lượt xem bởi hơn 440 triệu người dùng. Hiệp hội ALS cuối cùng đã huy động được 115 triệu đô-la vào mùa hè năm đó, cao hơn gấp bốn lần so với ngân sách hàng năm của tổ chức.
Quyền lực mới mang đến trải nghiệm đầy mạnh mẽ khích lệ con người ta hăng hái tham gia cũng như phát huy các sáng kiến của mình. Sự cho đi về vật chất, sức lực, thời gian, tinh thần không đơn thuần là sự đóng góp mà còn được cảm nhận là cách thể hiện trách nhiệm bản thân trong hệ sinh thái của chính mình song vẫn đi kèm tương tác với xã hội.
Tính tự do trong biểu đạt càng củng cố sức mạnh cho quyền lực mới ở chỗ nó xóa đi các khoảng cách trình độ, giải quyết những bất đồng về ngôn ngữ, khó khăn địa lý theo cách hết sức đơn giản. Nếu thấy được một điều gì đó yêu thích, bạn chỉ việc like, share, để lại biểu tượng trái tim hoặc thêm vài hashtag: Quá dễ (và tốn ít thời gian). Quyền lực mới đáp ứng nhu cầu về sự tham gia, hiện hữu của cư dân toàn cầu khi họ trở thành những cư dân của cộng đồng mạng để thực hiện hàng loạt các chiến dịch tình nguyện, gây quỹ vì đối tượng nào đó ý nghĩa hay tạo nên các Meme drop (trào lưu mạng). Đó là tiềm năng của quyền lực mới khi được sử dụng với mục đích tích cực.
Tuy nhiên, mạng internet cũng có thể biến một người trở thành người khác hẳn với bản chất của họ. Những thế lực như IS, những kẻ tội phạm nấp sau màn hình mời gọi, dụ dỗ những “con mồi” và lức này quyền lực mới được sử dụng sai mục đích thì khả năng phá hoại của nó tương đương những liên kết nó tạo ra, đặc biệt hơn, sự phá hoại mang tính chất quy mô dựa vào chính các cộng đồng đã nuôi dưỡng nó. Để khắc phục thì cần rất nhiều thời gian trong khi các quyền lực cũ hầu như không thể giúp gì.
Quyền lực mới có thể là tiềm năng hoặc cạm bẫy, điều đó tùy thuộc vào người sử dụng. Việc có hiểu biết nhất định về cấu trúc nội tại của nó là cần thiết. Bởi quyền lực không có giới hạn là thứ quyền lực không thuộc về con người, chúng nên được kiểm soát.
Đặc trưng của nhà lãnh đạo quyền lực mới nằm ở chỗ họ cần đảm bảo cho sự phát triển của tổ chức bất kể rằng họ có còn nắm giữ vị trí lãnh đạo nữa hay không. Quyền lực mới ra đời không phải để thay thế cho quyền lực cũ mà để từ mâu thuẫn ấy sản sinh ra mối quan hệ giữa con người với con người không còn mang tên quyền lực trong tương lai. Và tương lai ấy hiện vẫn đang nằm ở phía trước.
Sách Quyền lực mới đúc kết bài học từ tri thức trong nhiều lĩnh vực khác nhau như chính trị, văn hóa, y tế, giáo dục, công nghệ. Sự phân tích cặn kẽ các ví dụ cũng như xâu chuỗi chúng lại theo chủ đề gây nên ấn tượng khác lạ đối với người đọc. Bản thân hai tác giả hiện đang là những nhà hoạt động xã hội kiêm đồng sáng lập phong trào (GetUp !- tổ chức chính trị của người Úc; Chiến dịch Avaaz và nền tảng All Out về các quyền cơ bản của cộng đồngLGBT; #GivingTuesday- phong trào từ thiện toàn cầu) nên những chi tiết trong sách vô cùng chân thực và sắc sảo.
Hàn Mai
Xem thêm
