Định giá Startup chưa doanh thu
Đây là một bài viết về cách định giá các công ty khởi nghiệp của anh Nam Nguyễn - Một chuyên gia tư vấn giải pháp Quản trị doanh nghiệp hiện đang sống và làm việc tại Singapore. Anh Nam Nguyễn được biết đến như một chuyên gia trong lĩnh CRM: marketing, sales, loyalty, service, ecommerce và Nhân sự: đào tạo, đánh giá năng lực, quản lý mục tiêu, tài năng.
Nhóm startup chưa doanh thu bao gồm: ấp ủ ý tưởng, mới bắt đầu nghiên cứu, mới bắt đầu làm chưa xong, đang test beta chưa phát hành, chưa có khách hàng.
1. Tôi có người bạn hư cấu, vợ ảnh có bầu mà nhà đông con, ảnh tâm sự:
- Tôi đã nghiên cứu cách nuôi dạy con của Ba Mẹ Mark Zuckerberg rất kỹ. Tôi sẽ nuôi con tôi y chang, chắc chắn lớn lên nó sẽ làm doanh nhân thành đạt. Bây giờ anh đưa tôi 1 tỷ, tôi sẽ dùng số tiền đó để nuôi thằng con, mai mốt giàu nó sẽ trả anh 100 tỷ.
Câu chuyện này nghe quen phải không? Giới Startup hay kể câu chuyện tương tự: ý tưởng của em rất hay, là độc nhất vô nhị, là thay đổi thế giới, viết lại cuộc chơi... em chỉ cần làm theo phương pháp ABC (có dạy trong các trường đại học), chắc chắn em sẽ thành công.
Startup mới có ý tưởng không khác gì bà mẹ mang bầu. Thậm chí, có sản phẩm mẫu (MVP) không khác em bé mới sinh là mấy (đứa nhỏ chưa thể hiện được gì ngoài ăn với ị)
Nếu không biết em bé trong bụng mẹ mai mốt làm được gì, sao có thể định giá Startup?
2. Nếu chê cách 1 cảm tính, tôi sẽ làm cách khác:
Bạn nhìn hình bên dưới, bạn tính toán được đồ thị của điểm (.) không? (Ý là nó sẽ đi lên hay đi xuống?)
Startup chưa doanh thu làm gì có yếu nào đo lường hay dự đoán được xu hướng (xu hướng chính là yếu tố quyết định giá trị)? Không dòng tiền, không chi phí lợi nhuận, không tính được chi phí acquire khách hàng, không tính được lợi nhuận trên khách hàng/giao dịch/sản phẩm...Nó giống như 1 chấm trên đồ thị mà không biết hàm số, nó có thể đi tút lên, nhào xuống, xoay tròn hay băng ngang mãi mãi.
Nếu không dự đoán được xu hướng chấm tròn trong đồ thị, làm sao có thể dự đoán giá trị tương lai của Startup?
Đúng không?
Khoan, dừng lại ở đây 1 tí. Các bạn nghĩ lại đi, có cách nào để biết đứa bé trong bụng mẹ tương lai sẽ như nào không?
Nghĩ đi
.
.
Nghĩ tiếp
Thật ra cũng có phải không? Ba mẹ đứa bé là ai? Nếu ba mẹ nó là vợ chồng Bill Gates, hay Nhà khoa học nhà Kinh tế nổi tiếng nào đó thì sao?
Tương tự, người vẽ cái chấm trong biểu đồ là ai? Họ đã vẽ bao nhiêu đồ thị rồi?
Ý tôi con người, founder, founding team chính là cái hữu hình nhất.
Định giá startup để bán cũng là bán hàng, nhưng đó là sản phẩm hình thành trong tương lai. Giống như mua nhà chung cư vậy á, bạn mua chung cư lúc còn trên giấy, vì bạn thấy chủ đầu tư tin tưởng.
(Nhưng không may mắn, nhà chung cư là sản phẩm phổ biến, còn ý tưởng của bạn là cái giống chi chi nên người thường khó có thể hình dung, nên bạn phải thuyết phục được người mua hình dung).
Là một người yêu dữ liệu và hệ thống hoá, tôi tạm đưa ra một công thức như sau:
Giá Startup = (Giá trị Founder + Giá trị sổ sách ghi nhận ) * giá trị Ý tưởng * Rủi ro đầu tư (Công thức có bản quyền của chính chủ nha, tạm gọi là công thức Op-La)
i là hệ số ý tưởng (idea), 0< i <=100
i do người mua xác định. Tìm được người mua hiểu thì giá trị càng cao: khác biệt, công nghệ, tiềm năng thị trường...
r là hệ số rủi ro (risk), 0< r <=1
r phụ thuộc giai đoạn Startup: ý tưởng, ra sản phẩm mẫu, có những người dùng đầu tiên, tốc độ dùng tiền, kinh nghiệm của founder, có nhà đầu tư trước đó chưa, cạnh tranh, đối thủ...
Giải thích chi tiết về phần công thức:
Giá Startup = (Giá trị Founder + Giá trị sổ sách ghi nhận ) * giá trị Ý tưởng * Rủi ro đầu tư
Giá trị founder = Lương 1 năm * 2 * 5
- 2 là công suất làm việc tối đa của founder (tuần 80h so với 40h khi làm thuê)
- 5 là số năm tối đa để một Startup trở thành doanh nghiệp ổn định hoặc phá sản (Xem như founder cống hiến 5 năm cho Startup)
Giá trị sổ sách ghi nhận = Vốn chủ * 5
- Giá trị này bao gồm tổng số tiền Startup đã sử dụng (bao gồm tiền mặt, công sức quy đổi tương đương, nhà đầu tư trước góp...)
- 5 là giá trị tham chiếu, tương đương của một doanh nghiệp thuộc loại tốt trên thị trường (Vinamilk là 10, FPT là 7)
Ý nghĩa của bước này là khi định giá, nhà đầu tư tạm coi giá trị của Startup là lạc quan nhất. Nhờ 2 giá trị trên, mình sẽ có một giá trị hình dung được để neo lại, trước khi áp 2 tham số.
Giá trị hệ số Ý tưởng (i): cái này do Founder trình bày, thuyết phục và sự đồng cảm của nhà đầu tư. Giá trị của i nằm trong khoảng 0 tới 100. 0 là ý tưởng như không thể chấp nhận được, 100 là ý tưởng vĩ đại.
Ý tưởng thường được chia làm 2 loại:
- Startup công nghệ (thật sự không phải hàng chém gió): 30-100 (đây chính là lí do Startup được ưa chuộng và các Startup hay chém công nghệ)
- Startup truyền thống (mua bán, dịch vụ theo cách không áp dụng công nghệ): 1-50
Giá trị hệ số Rủi ro đầu tư (r): cái này do Nhà đầu tư cảm nhận và đánh giá theo Gu. Giá trị từ 0 tới 1. 0 là quá rủi ro, 1 là không rủi ro.
- Startup công nghệ rủi ro cao, theo quan sát thì giá trị r nằm từ 0 - 0.5
- Startup truyền thống thấp hơn, giá trị 0.3-1
(Ngoài lề: mai mốt nâng cấp công thức sẽ để giá trị này nghịch đảo để tăng giảm cho dễ hiểu)
Rồi, giờ áp công thức định giá thử vài Startup. Ai xung phong để định giá thì giơ tay
Nam Nguyễn
