Ứng dụng Blockchain trong lĩnh vực y tế, giáo dục
Các ứng dụng blockchain trong lĩnh vực y tế khá đa dạng và được đánh giá là còn nhiều tiềm năng phát triển. Không giống như ở các lĩnh vực khác mà ở đó những tính năng như phi tập trung, mã hóa được đề cao, trong lĩnh vực y tế, lợi ích chính mà blockchain mang lại là việc có thể phân tích các dữ liệu nhưng vẫn giữ nguyên tính bảo mật. Trong thời kì sơ khai của blockchain, người ta đã ‘điểm danh’ những ứng dụng ban đầu của blockchain như sau:
1. Ứng dụng trong lĩnh vực y tế
Bệnh án điện tử
Hồ sơ y tế cá nhân có thể được ghi lại và quản lý thông qua blockchain như một hệ thống bệnh án điện tử khổng lồ.
Cũng giống như các loại ứng dụng khác như tiền tệ số hay tài sản số, với ứng dụng này, các hồ sơ bệnh án cá nhân sẽ được mã hóa trên blockchain, và cá nhân chủ sở hữu hồ sơ bệnh án có toàn quyền chia sẻ hay cho phép các bác sĩ, nhà thuốc, công ty bảo hiểm… truy cập dữ liệu y tế của họ thông qua các mã khóa bí mật.
Trên thực tế, hồ sơ bệnh án cá nhân đã được thực hiện tại nhiều cơ sở y tế, nhưng vì không dùng công nghệ blockchain nên thông thường mỗi cơ sở tự lưu trữ bằng phần mềm riêng của họ và không thể tương thích với dữ liệu tại các cơ sở khác.
Hơn thế, ‘chủ sở hữu’ dữ liệu ở đây lại chính là các cơ sở y tế chứ không phải chính cá nhân đó! Những điều vô lý và trục trặc này sẽ sớm được giải quyết nhờ công nghệ mới – blockchain với định dạng chung có thể trao đổi được và kho lưu trữ hồ sơ mới cho từng cá nhân.
Nghiên cứu y tế chung
Hiện các nghiên cứu y tế, các dữ liệu phục vụ nghiên cứu chuyên sâu hầu hết được lưu trữ riêng lẻ tại từng tổ chức y tế hay các cơ quan nghiên cứu các cấp.
Nhưng với công nghệ mới, blockchain có thể giúp tạo ra kho lưu trữ khổng lồ trên qui mô toàn cầu cho phép chia sẻ đến các nhà nghiên cứu, đồng thời các nhà nghiên cứu này cũng có thể tiếp tục chia sẻ kết quả nghiên cứu của họ để người khác phát triển tiếp hay mở rộng phạm vi sang các vấn đề liên quan, hoặc chia sẻ các thông tin và dữ liệu mà họ có lên kho dữ liệu y tế chung.
Thậm chí các cá nhân cũng có thể chia sẻ các dữ liệu y tế lên đó mà không cần thiết phải lộ danh tính nếu không muốn. Nhờ kho dữ liệu khổng lồ này, chắc chắn công việc của các nhà nghiên cứu sẽ thuận tiện hơn nhiều và kết quả có thể đi xa hơn nhiều.
Một trong những ứng dụng kho dữ liệu y tế ban đầu hiện được nhiều chuyên gia y tế tín nhiệm là DNA.bits. Ứng dụng này mã hóa bản ghi AND của các bệnh nhân vào blockchain và cung cấp cho các nhà nghiên cứu bằng khóa bí mật, đồng thời các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục cập nhật công trình hay phân tích của mình trên đó.
Chi trả y tế
Ứng dụng này có thể hiểu đơn giản là một loại tiền số trong lĩnh vực y tế, nếu có thể thực hiện thống nhất ở qui mô quốc gia sẽ giúp cải thiện sự thiếu hiệu quả trong lĩnh vực y tế và tạo thuận lợi hơn cho người sử dụng.
Ở phương diện người dùng, đồng tiền y tế giúp mọi người có thể thiết lập ngân sách cho y tế hay thanh toán, chi trả cho các dịch vụ y tế, có thể giữ lại cho tương lai hoặc có thể giao dịch, cho tặng các đối tượng khác nếu muốn. Về phía các cơ quan quản lý, một đồng tiền y tế chung có thể là thước đo đánh giá tính hiệu quả của các bệnh viện, các cơ sở y tế, thậm chí các nhân viên y tế.
Ngoài ra, blockchain còn một số ứng dụng khác có thể khai thác để phục vụ cho lĩnh vực y tế như y tế cộng đồng, công chứng y tế, giải mã gen, hợp đồng thông minh cho dịch vụ của các bác sĩ, hay ngân hàng virus, vv.
Blockchain với tính năng chuyển tiền và tài liệu tức thì, cho phép theo dõi và kiểm tra công khai từ bất cứ đâu, có thể trở thành chìa khóa cho y tế cộng đồng trong những trường hợp cần viện trợ tức thời mà qui trình của hệ thống ngân hàng truyền thống không đáp ứng được, hay trong những trường hợp cần khống chế lây nhiễm, dịch bệnh toàn cầu…
Cũng thế, với ứng dụng công chứng y tế, trên thực tế có khá nhiều đơn vị khác như cơ quan thuế, trường học, bảo hiểm… cần chứng từ sức khỏe hay bệnh án của cá nhân do các cơ sở y tế cung cấp. Nhờ ứng dụng công nghệ blockchain, các tài liệu y tế này được mã hóa như những tài sản số, và sau đó có thể được chia sẻ hoặc cung cấp cho đối tượng liên quan chỉ trong vài giây, qui trình trở nên chính xác mà gọn nhẹ, đơn giản hơn nhiều!
2. Ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục
Quản lý học sinh, sinh viên
Việc thẩm định bằng cấp, chứng chỉ là một vấn đề phức tạp và chưa bao giờ hết mới đối với nhiều nước trên thế giới. Đã có quá nhiều trường hợp bằng cấp chứng chỉ giả bị phanh phui ở các quốc gia, và con số chứng chỉ giả chưa bị phát hiện được cho là còn gấp rất nhiều lần con số bị phanh phui đó.
Nhưng với công nghệ blockchain, hệ thống bằng cấp chứng chỉ giả sẽ khó có ‘cửa’ hoạt động. Ứng dụng blockchain cho phép mã hóa toàn bộ bằng cấp, chứng chỉ, thời gian, trường học thậm chí môn học và quá trình học tập từ thấp đến cao. Lịch sử học tập có thể dễ dàng được truy xuất trong những trường hợp cần xác minh lại, và không ai có thể thay đổi các dữ liệu của quá trình học tập đó.
Đồng thời, nếu các cơ quan giáo dục có thể hợp nhất trong quản lý và chia sẻ dữ liệu, thành tích của học sinh từ nhiều trường học, cũng như ghi chép lại lịch sử học tập, bảng điểm trong quá trình học của học sinh, việc quản lý học sinh trên toàn hệ thống hay trên cả quốc gia, việc quản lý học sinh sẽ đơn giản thuận tiện hơn nhiều.
Nhưng hiện nay chưa quốc gia nào áp dụng được ứng dụng blockchain vào quản lý giáo dục trên qui mô toàn quốc. Ứng dụng kiểu này mới chỉ được áp dụng đơn lẻ tại một số trường học, chẳng hạn như trường Holberton - một trường đào tạo kỹ sư phần mềm tại San Francisco, trường đại học Melbourne tại Úc, hay áp dụng cho một chuỗi trường ví dụ như hệ thống các trường tiểu học và trung học công lập tại Nhật…
Xuất bản khoa học
Khác với xuất bản truyền thống hiện nay, ứng dụng ngang hàng phi tập trung của blockchain cho phép các tác giả, các nhà nghiên cứu xuất bản bất cứ tác phẩm nào mà không cần hàng loạt thủ tục như phê duyệt, xin giấy phép, nộp lệ phí…
Các công trình khoa học có thể trở thành tài sản thông minh mà chủ sở hữu được toàn quyền chia sẻ, cho tặng hoặc giao dịch với các bên khác. Điều này sẽ khuyến khích các nhà nghiên cứu tự do hơn đào sâu vào những vấn đề mà họ nghĩ là xã hội hay thị trường cần chứ không phải theo định hướng của các cấp lãnh đạo nữa.
Ứng dụng nâng cao của xuất bản khoa học có thể dưới dạng ‘nhà xuất bản blockchain’ kết hợp các tính năng khác cho phép tìm kiếm, khám phá, chọn lọc, bình luận, hướng dẫn, đánh giá công trình, thậm chí đóng góp hỗ trợ… để thuận tiện cho người sử dụng cũng như để cổ vũ các nhà khoa học giỏi, các công trình có giá trị.
Ngoài ra có thể phát triển các ứng dụng tương tự như bitcoin nhưng là đồng tiền cho giáo dục để xây dựng chiến dịch xóa mù chữ ở các quốc gia kém phát triển, hay xây dựng các chương trình phát triển giáo dục chung từ sự đóng góp của người dân. Và cũng tương tự như hợp đồng thông minh với dịch vụ của bác sĩ trong lĩnh vực y tế, trong giáo dục có thể triển khai hợp đồng thông minh với các thầy cô giáo, hay ứng dụng công chứng, xác thực cho các chứng chỉ giáo dục, vv.
3. Rất nhiều ứng dụng khác
Những ứng dụng ngoài lĩnh vực tài chính, kinh tế của Blockchain còn có thể kể đến như ứng dụng trong lưới điện vi mô, trong quyên góp cộng đồng, cứu trợ nhân đạo, trong sinh học, trong tâm lý học, xã hội học…
Chẳng hạn như trong quyên góp cộng đồng, blockchain đã được khai thác ở khá nhiều hoạt động quyên góp của các tổ chức. Điển hình nhất là Sean’s Outpost, tổ chức phi lợi nhuận tại Florida chuyên cứu trợ người vô gia cư, đã thu được những khoản đóng góp rất lớn và xây được nhiều khu nhà cho người vô gia cư thông qua việc kêu gọi mọi người ủng hộ từ thiện bằng Bitcoin .
Hay một ứng dụng khác cũng rất thú vị trong lĩnh vực cung cấp điện là BMG. Ứng dụng này tổng hợp các dữ liệu từ các tấm pin năng lượng mặt trời, dữ liệu sử dụng điện của khu vực, qua đó biết được lượng điện dư thừa và bán lại cho các hộ dân qua một nền tảng blockchain có tên là BMG.
Trong cuộc họp đối phó với vấn đề nóng lên toàn cầu của liên hợp quốc vào tháng 6 năm 2017, người ta cũng sử dụng một ứng dụng blockchain để tạo ra nền tảng minh bạch và tin tưởng giữa các quốc gia khi đưa ra giải pháp sáng tạo cho cuộc chiến chống biến đổi khí hậu trên qui mô toàn cầu.
Các ứng dụng blockchain cũng không chỉ được phát triển độc lập mà còn thường được tích hợp với các loại công nghệ khác hay các ứng dụng khác để phục vụ nhiều mục đích khác nhau.
Chẳng hạn trong lĩnh vực nông nghiệp, người ta kết hợp blockchain trong truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm, theo dõi sản lượng nông sản ở từng thị trường, với các công nghệ sinh học và tin học mới kiểm soát chất lượng sản phẩm, với blockchain hợp đồng thông minh, và với các ứng dụng thanh toán trong giao dịch…
Chúng ta đã thấy blockchain có thể được ứng dụng vào rất nhiều ngành nghề, lĩnh vực. Có những ứng dụng đã đưa vào thực tế, có những ứng dụng đang trong quá trình thử nghiệm, có những ứng dụng được nhắc đến nhưng chưa được phát triển, và người ta cho rằng sẽ còn nhiều ứng dụng đa dạng nữa mà với hạ tầng, công nghệ, hiểu biết ở thời điểm này chúng ta chưa hình dung ra hết.
Nhưng thậm chí chỉ với những ứng dụng đã được thống kê đến thời điểm này, không ai có thể phủ nhận sức mạnh đột phá của Blockchain và chắc chắn một điều, blockchain sẽ tác động sâu sắc đến cuộc sống xã hội loài người trong những năm sắp tới.
Hà
